Με τον όρο υπογονιμότητα ορίζουμε την αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη-η οποία θα οδηγήσει σε επιτυχή γέννηση- μετά από τακτικές σεξουαλικές επαφές τουλάχιστον ενός έτους. Η υπογονιμότητα χωρίζεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή ανάλογα με το αν υπήρξε στο παρελθόν προηγούμενη εγκυμοσύνη ή όχι. Καθώς η πιθανότητα επιτυχούς κύησης για ένα γόνιμο ζευγάρι χωρίς ιστορικό προβλημάτων είναι περίπου 25% ανά έμμηνο κύκλο, είναι σημαντικό οι μελλοντικοί γονείς να γνωρίζουν τους παράγοντες που αυξάνουν την γονιμότητα
Παράγοντες που φαίνεται να συνδυάζονται με αυξημένη γονιμότητα αποτελούν:
- Ηλικία ζεύγους και κυρίως της γυναικάς έως 35
- Ιστορικό προηγούμενης επιτυχούς εγκυμοσύνης.
- Σεξουαλικές επαφές 2 ημέρες πριν και μετά την ωοθυλακιορρηξία
- Φυσιολογικός δείκτης μάζας σώματος της γυναίκας χωρίς απότομες και μεγάλες αυξομειώσεις βάρους
- Ζευγάρι μη καπνιστών
- Περιορισμένη λήψη αλκοόλ και καφέ.
Αίτια υπογονιμότητας
1.Ανεξήγητη υπογονιμότητα (25%)
2.Ανδρικός παράγοντας (30%)
Καταστάσεις και παθήσεις που αλλοιώνουν την ποιότητα του σπέρματος ( φλεγμονές των όρχεων, του προστάτη, κιρσοκήλες, υπογοναδισμός, κ.α.) επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα, προστατίτιδα) κιρσοκήλη, υπογοναδισμός, αυτοανοσία σπερματοζωαρίων, παλίνδρομη εκσπερμάτιση
Διαταραχές στύσης-ανατομικές βλάβες- αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης κλπ.
3.Γυναικείος παράγοντας
Διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας. (20%)
Διαταραχές του θυρεοειδούς (σοβαρός υποθυρεοειδισμός ή υπερθυρεοειδισμός) Υπερπρολακτιναιμία, Όγκοι υποθαλάμου και υπόφυσης, Εμμηνόπαυση, Ωοθυλακική ανεπάρκεια, Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αποτελούν κάποιους από τους παράγοντες που προκαλούν διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας και οδηγούν σε υπογονιμότητα. Οι διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας ελέγχονται με αιματολογικές εξετάσεις που διενεργούνται από την 2η-4η ημέρα εμ.ρύσεως. οι εξετάσεις περιλαμβάνουν τον έλεγχος τον παρακάτω ορμονών: FSH, LH, E2, PRL, PRG, 17-OH-PRG, DHEA-S, TESTO, TSH, FT4, AMH.
Η ΑΜΗ είναι μία ορμόνη που την χρησιμοποιούμε για να ελέγξουμε την ποιότητα και το απόθεμα των υπαρχουσών ωοθυλακίων. Χρησιμοποιείται επίσης ως δείκτης ανταπόκρισης των ωοθηκών στα πρωτόκολλα IVF και μπορεί να αποκαλύψει την ύπαρξη συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών.
Παθήσεις σαλπίγγων (20%)
Καταστάσεις που οδηγούν σε περιορισμένη ή ανύπαρκτη διαβατότητα των σαλπίγγων όπως συγγενείς ανωμαλίες, φλεγμονές της περιτοναϊκής κοιλότητας, ενδομητρίωση, χειρουργικές επεμβάσεις της πυέλου, αποτελούν συχνό αίτιο υπογονιμότητας. Η διερεύνηση των παραπάνω καταστάσεων γίνεται με την διενέργεια υστερο-σαλπιγγογραφίας. Σύμφωνα με αυτή την εξέταση η οποία πραγματοποιείται 7η - 10η ημέρα εμ.ρύσεως γίνεται έγχυση σκιαστικού υγρού το οποίο απεικονίζει το την ενδομητρική κοιλότητα καθώς και την διαβατότητα των σαλπίγγων. Το πόρισμα της υστερο-σαλπιγγογραφίας εκτός της διαβατότητας των σαλπίγγων διαγιγνώσκει την ύπαρξη πολύποδα, ενδομήτριων συμφύσεων, καθώς και συγγενών ανωμαλιών της μήτρας
Παθήσεις μήτρας-τραχήλου (5%)
Οι εκ γενετής ανωμαλίες της μήτρας (δίκερη-δίδελφης μήτρα, διάφραγμα), η ύπαρξη ενδομήτριου πολύποδα - ινομυωμάτων ( υποβλεννογόνια τα οποία λόγω θέσης ή μεγέθους παρεμποδίζουν την διέλευση του σπέρματος ή την εμφύτευση του κυήματος) διαφράγματα κόλπου, ατρησία τραχήλου, φλεγμονές (ιδίως από χλαμύδια) αποτελούν συχνές αιτίες υπογονιμότητας. Ο ενδοκολπικός υπερηχογραφικός έλεγχος, η υστεροσκόπηση και η λαπαροσκόπηση η λήψη καλλιεργειών κολπικού υγρού θα μας βοηθήσουν στη διερεύνηση, σωστή διάγνωση καθώς και στην αντιμετώπιση των παραπάνω παθολογικών καταστάσεων.
Θεραπεία
Κύριος στόχος της θεραπευτικής μας προσέγγισης στα ζευγάρια με υπογονιμότητα είναι να εντοπίσουμε και διορθώσουμε το αίτιο της υπογονιμότητας με σκοπό την επίτευξη κύησης με φυσιολογικό τρόπο. Στην περίπτωση που αυτό φαίνεται μη εφικτό οδηγούμαστε στην λύση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής η οποία αδρά διαχωρίζεται σε τρεις κατηγορίες.
α. Πρόκληση ωορρηξίας
Μέσω αυτής της τεχνικής γίνεται φαρμακευτική πρόκληση (με χάπια ή ενέσεις) της ωοθυλακιορρηξίας και με σύγχρονη υπερηχογραφική παρακολούθηση των ωοθηκών, αποφασίζεται η επαφή με τον σύντροφο ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα της σύλληψης.
β. Eνδομήτρια σπερματέγχυση.
Η ενδομήτρια σπερματέγχυση αυξάνει την πιθανότητα σύλληψης κατά 13% περίπου κυρίως λόγω της επεξεργασίας-εμπλουτισμού του σπέρματος στο εργαστήριο και του στοχευμένου χρόνου που πραγματοποιείται, αφού συνήθως γίνεται παράλληλα με την πρόκληση ή την παρακολούθηση της ωοθυλακιορρηξίας. Σύμφωνα με τις αρχές αυτές της τεχνικής το κατεργασμένο και εμπλουτισμένο σπέρμα τοποθετείται στην ενδομήτρια κοιλότητα της ασθενούς αφού υπερηχογραφικά έχει διαπιστωθεί η ωορρηξία. Η μέθοδος είναι κατάλληλη για ζευγάρια με: ήπιες διαταραχές στο σπέρμα, ανεξήγητη υπογονιμότητα σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
γ. Εξωσωματική γονιμοποίηση
Η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί την έσχατη λύση υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, με ποσοστά επιτυχίας που αγγίζουν το 40% και έχει δώσει εδώ και τριάντα χρόνια περίπου λύση σε χιλιάδες ζευγάρια στην Ελλάδα. Η διαδικασία περιλαμβάνει αδρά:
- Την φαρμακευτική πρόκληση ωοθυλακιορρηξιας.
- Την ωοληψία (συλλογή των ώριμων ωαρίων από τις ωοθήκες)
- Την in vitro γονιμοποίηση.(Καλλιεργούμε τα έμβρυα 2-6 ημέρες)
- Την εμβρυομεταφορά μέσα στη μήτρα.
Αποτυχημένες προσπαθειες IVF- καθ’εξειν αποβολές
Σε περιπτώσεις αποτυχημένων προσπαθειών IVF- καθ’εξειν αποβολών διενεργείται περαιτέρω του ζεύγους που περιλαμβάνει επιπλέον του αρχικού ελέγχου.
- Γονιδιακό έλεγχο θρομβοφιλίας
- Αιματολογικός έλεγχος για ύπαρξη αυτοάνοσων νοσημάτων στην γυναίκα.
- Καρυότυπος ζεύγους
- Εξέταση του σπέρματος για DNA fragmentation
